جوانبی از رابطه مضامین ادبی و آراء فلسفی اقبال لاهوری

چکیده مقاله

اقبال را شخصیتی سیاسی و در عین حال ادبی می‌دانند. براین‌اساس، وجوه مختلف شخصیتی او را می‌توان در انعکاس رفتارهای سیاسی- اجتماعی و نظرات فلسفی و همچنین در آیینه اشعار او بازیافت. هرچند اقبال، از نقطه‌نظر سیاسی، شخصیت قابل‌اعتنایی است- چراکه او را از جمله نخستین داعیان استقلال پاکستان می‌دانند- اما جوهر هنری او که در امتزاج افکار و عقاید علمی و فلسفی‌اش رنگ متعالی به خود گرفته از پس یک قرن سر برآورده‌است و احترام مخاطبان را به‌خود برمی‌انگیزد؛ اما نکته‌ای که نقد اشعار او را همواره با هاله‌ای از ابهام روبرو می‌سازد آن است که چگونه‌ شاعری چون اقبال تا این حد در سرودن به زبانی بیگانه توفیق حاصل کرده‌است. رمز این مقبولیت، دقت در ساختار تک‌تک اجزای فکری و هنری او را می‌طلبد. در این راستا، بررسی حاضر تلاش کوچک اما مثمری، به‌منظور تأمل در عناصر فکری و مضامین شعری اقبال به‌شمار می‌آید. در این بررسی با انتخاب محدود برخی از مضامین شعری اقبال به سوابق فکری و فلسفی وی در رابطه با مضامین مذکور پرداخته‌ام تا این فرضیه را به اثبات برسانیم که ردپای غالب مضامین شعری اقبال را می‌توان در نظریه‌های فکری و فلسفی وی جست‌وجو کرد.