سیاست های تعدیل ساختاری دولت سازندگی و شاخص های فلاکت اقتصادی در ایران

Abstract

با ظهور سیاست‌های نئولیبرالیستی از ابتدای دهه 1980، بسیاری از کشورها توسعه را در قالب اجرای این سیاست‌ها جستجو می‌کردند. در این میان، سیاست تعدیل ساختاری به عنوان شالوده نئولیبرالیسم اقتصادی، در بسیاری از کشورها از جمله ایران اجرایی شد. تحقیق حاضر با هدف بررسی اثرات و پیامدهای تعدیل ساختاری در دوران سازندگی به ویژه تأثیر آن بر شاخص‌های فلاکت اقتصادی انجام شده است. روش مورد استفاده، اسنادی-کتابخانه‌ای و بطور عمده مستند به آمارهای بانک مرکزی بوده است. از دو شاخص نرخ بیکاری و نرخ تورم برای محاسبه شاخص فلاکت، و از سیاست آزادی­سازی اقتصاد و قیمت‌ها به عنوان مبنای عمل سیاست تعدیل ساختاری استفاده گردید. نتایج نشان داد؛ شاخص فلاکت از دوره اول تا انتهای دوره سازندگی با رشد همراه بوده است که بیان‌گر بدترشدن  اقتصاد جامعه بود به طوری که در سال 1368 نرخ فلاکت 4/17 درصد و در سال 1374 به 5/58 درصد رسید که نشان می‌داد کشور شاهد یک ابرتورم و نرخ بیکاری بحرانی است. از دیگر پیامدهای منفی سیاست‌های تعدیل ساختاری می‌توان به افزایش تورم (از 4/17 درصد به 4/49) اشاره کرد که آزادسازی یکباره قیمت­ها و قطع حمایت‌های دولتی از اقشار کم‌درآمد عملا منجر به کاهش قدرت خرید مردم و فشار شدید روی قشر «حقوق ثابت‌» شد. ارزش پول ملی کاهش یافت و نرخ برابری آن با دلار و سایر ارزهای معتبر هر روز سقوط کرد. سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی  از 5/23 درصد در سال 1368 به 8/20 درصد در سال 1372 رسید. مجموع هزینه‌های خوراکی خانوارها از سال 70 تا 72 رشدی 67 درصدی داشت و به­طور کلی واردات بی رویه، سبک زندگی تجملاتی، رشد بخش غیرمولد نظیر واسطه‌گری توسعه یافت.